Dom ten nazywano zwyczajnie - trzynastką. Trzynastka źle się kojarzyła. W getcie mieścił się w niej Urząd do Walki z Lichwą i Spekulacją, będący w istocie agenturą gestapo. Instytucja ta została powołana do życia w grudniu 1940; podlegała wyłącznie Niemcom. Łączyła ona funkcje Judenratu i policji. Faktycznie działalność Trzynaski do kwietnia 1941, tj. do chwili jej rozwiązania, sprowadzała się do szantażu i wymuszania okupu, przemytu i innych nielegalnych transakcji. Założyciel Trzynastki, Abraham Gancwajch, rywalizował z Judenratem o wpływy w getcie, miał opinię agenta gestapo. Dom przetrwał i mieści obecnie teatr Kamienica.

Z piwnicy kamienicy, która tu stała, Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW) zbudował podziemny tunel do getta. Mur dzielący obie części miasta biegł środkiem ulicy Muranowskiej. Kamienica na zdjęciu archiwalnym znajduje się po stronie aryjskiej, na zdjęciu współczesnym stałaby po stronie prawej. . "Pod murem getta przechadzali się łotewscy żołnierze z karabinami gotowymi do strzału na wypadek ukazania się Żydów w oknach domów naprzeciwko" - wspominała Alicja Kaczyńska. Pod nogami niczego nieświadomych strażników od sierpnia do października 1942 r. kopano tunel. Jego wylot znajdował się po drugiej stronie ulicy w piwnicy domu przy Muranowskiej 7. Tunel był oświetlony i obłożony kołdrami tłumiącymi dźwięki. W sprawę wtajemniczony był dozorca domu pod szóstką. U niego czekano aż do nocy, kiedy to przechodzono tunelem. Marian Apfelbaum w książce "Dwa sztandary" wspomina, że to właśnie tym tunelem do getta przeprowadzono Jana Karskiego, kuriera i specjalnego wysłannika rządu polskiego na uchodźstwie.

W getcie Karmelicka należała do najbardziej zatłoczonych. Była główną ulicą łączącą część północną dużego getta z południową. Ulicę w ciągu dnia wypełniał zbity tłum. "Nieocieranie się o przechodniów było tu niemożliwe. Gęsta masa ludzka nie szła, lecz parła i przeciskała się do przodu, tworząc zawirowania wokół kramarskich straganów oraz zatoki spokoju w bramach domów, z których wionęło zimnym, stęchłym fetorem nie wietrzonej pościeli, zjełczałych tłuszczów i gnijących odpadków" - pisał Władysław Szpilman w "Pianiście". Wąska i zatłoczona ulica była szczególnie niebezpieczna. Tędy wiodła droga codziennych przejazdów karetek więziennych z Pawiaka do i z siedziby gestapo w al. Szucha. Gdy pojazdy te skręcały z Leszna w zatłoczoną Karmelicką, konwojenci wychylali się z auta i na oślep bili przechodniów, którzy nie zdołali uciec przed samochodem. "Nie byłoby to nawet groźne, gdyby były to normalne pałki gumowe; do tych jednakże, których używali gestapowcy, przyczepione były gwoździe i żyletki" - komentował Władysław Szpilman.

W narożnej kamienicy u zbiegu z Karmelicką mieściła się luksusowa restauracja Riviera. W maju 1941 Niemcy robili w niej zdjęcia i kręcili osławiony film propagandowy o getcie. Fotografie ukazały się w "Berliner Illustrierte Zeitung" w fotoreportażu z warszawskiego getta "Juden unter sich" - "Żydzi u siebie", gdzie obrazy skrajnej nędzy kontrastowane są z rozpasaniem żydowskiej burżuazji. "Filmiarze robią zdjęcia. Krańcowa nędza i luks (kawiarnie) - notował w dzienniku przewodniczący Judenratu Adam Czerniaków. Fotografom towarzyszyli filmowcy. "Prawdziwe sceny z getta wyglądały w ten sposób, że do restauracji Szulca Niemcy wpędzili lepiej ubranych Żydów i kazali im zająć stoliki i konsumować różne dania. Następnie wprowadzono do tej restauracji biednych i źle ubranych ludzi, którzy prosili Żydów przy stolikach o pomoc. Na polecenie reżyserów niemieckich bogaci Żydzi bili i wypychali biednych z restauracji" - notował Lucjan Gurman.

Dziś to miejsce to przylegający do Al. Solidarności skraj budynku, w którym jest kino Muranów. W czasie wojny róg dawnego Leszna i ulicy Przejazd. W getcie działała tu kawiarnia Sztuka. Mieściła kabaret, ale przede wszystkim urządzano w niej koncerty. Było to najważniejsze miejsce życia muzycznego w getcie. Tu grali i śpiewali najwybitniejsi. Występowali m.in. Marysia Ajzensztadt zwana słowikiem getta, Andrzej Włast, Władysław Szpilman. "Bywalcy Sztuki to mały procent szczęściarzy, którzy mogli sobie na ten luksus pozwolić, oraz ci, którzy odmawiali sobie strawy, by przy szklance zabarwionej wody przez dwie godziny zapomnieć o otaczającym nas piekle" - wspominała popularna piosenkarka Wiera Gran w książce "Sztafeta oszczerców". Z kolei jej występy wspominał Władysław Szpilman w książce "Pianista". Sztuka została zamknięta latem 1942 r. w czasie akcji wysiedleń mieszkańców getta do obozów zagłady.

Stała tam, gdzie dziś wznosi się "błękitny wieżowiec". Na zdjęciu współczesnym po prawej, budynek z lewej to obecna siedziba Żydowskiego Instytutu Historycznego. Jej wysadzenie było dla Niemców symbolicznym aktem burzenia getta. "Ależ to był piękny widok! Z punktu widzenia malarskiego i teatralnego obraz fantastyczny. Oficer saperów wręczył mi aparat elektryczny wywołujący detonację ładunków wybuchowych. Przedłużałem chwilę oczekiwania. Wreszcie krzyknąłem: Heil Hitler! - i nacisnąłem guzik" - zachwycał się dowodzący likwidacją getta Jürgen Stroop. Synagoga wzniesiona w latach 70. XIX wieku była budowlą wspaniałą. Inicjatorami i fundatorami jej budowy byli przedstawiciele wielkiej warszawskiej burżuazji pochodzenia żydowskiego, dążącej do asymilacji z Polakami. W 1939 r. synagoga była znacznie uszkodzona. Jeszcze w 1942 r., po zmniejszeniu obszaru getta, Niemcy urządzili w synagodze magazyn mebli zwożonych z domów żydowskich. W odróżnieniu od synagogi wojnę przetrwał stojący obok gmach jej biblioteki, mieszczący też Instytut Nauk Judaistycznych. Dziś to siedziba Żydowskiego Instytutu Historycznego przy ul. Tłomackie 3/5.

Tu, gdzie teraz jest porośnięty drzewami skwer, wciśnięty między socrealistyczne bloki przy ul. Nowolipki 28 i 30, do ostatniej wojny stała kamienica pod numerem 68. W jej piwnicach w sierpniu 1942 r. i lutym 1943 r. ukryto największy i najcenniejszy zbiór dokumentów dotyczących Holocaustu. Druki, maszynopisy, rękopisy, rysunki i zdjęcia - w sumie blisko 30 tys. kart - zgromadził w warszawskim getcie w tajemnicy przed Niemcami zespół żydowskich archiwistów Oneg Szabat pod kierunkiem historyka Emanuela Ringelbluma. Zbierał pisma urzędowe, ulotki, gazety, plakaty, zapiski, dzienniki, utwory literackie - wszystko, co dokumentowało egzystencję Żydów zamkniętych w getcie (nie tylko warszawskim). Choć kamienica legła w gruzach, archiwum w jej podziemiach ocalało. We wrześniu 1946 r. wydobyto z ruin dziesięć metalowych skrzynek z dokumentami, a w grudniu 1950 r. kolejne materiały w dwóch bańkach po mleku. Archiwum Ringelbluma trafiło do Żydowskiego Instytutu Historycznego, gdzie znajduje się do dziś. W 1999 r. UNESCO umieściło je na liście najcenniejszych dokumentów ludzkości "Pamięć Świata". Po latach próbowano jeszcze znaleźć trzecią części archiwum, która - według relacji Marka Edelmana - ukryta została przy Świętojerskiej 34 (obecny teren ambasady Chin), ale wykopaliska nie dały żadnego rezultatu.

Niemiecka nazwa tego miejsca oznacza "plac przeładunkowy". Ze znajdującej się w pobliżu bocznicy kolejowej odjechało na śmierć do Treblinki ok. 300 tys. mieszkańców warszawskiego getta. Tutaj pakowano ich do bydlęcych wagonów. W 1988 r. zbudowano pomnik-mur upamiętniający tę tragedię. Jego autorami byli architekt Hanna Szmalenberg i rzeźbiarz Władysław Klamerus. Na zdjęciu archiwalnym w tle widać te same niektóre budynki. Ten po prawej to przedwojenna siedziba szkół powszechnych, w latach 1942-1943 mieściła się tu komenda SS, nadzorująca deportację z Umschlagplatzu. Dziś mieści Wydział Psychologii UW.

Pod podwórkiem kamienicy przy ul. Miłej 18 powstańcy z getta zbudowali bunkier. Stacjonował w nim sztab Żydowskiej Organizacji Bojowej z Mordechajem Anielewiczem na czele. Schroniła się tu także ludność cywilna. W sumie około stu osób. 7 maja kamienicę otoczyli Niemcy. By nie dostać się w ich ręce, wszyscy w bunkrze popełnili samobójstwo. Po wojnie w miejscu zburzonego domu powstał skwer, a z gruzów usypano kurhan nad zbiorową mogiłą powstańców, których ciał nie ekshumowano.

Biegnąca wzdłuż historycznego ogrodzenia parku Krasińskich ulica Nalewki (dziś ul. Bohaterów Getta) stanowiła jeden z głównych wjazdów do getta. Tędy o świcie 19 kwietnia 1943 r. wkroczyły do okrojonej w poprzednim roku po wielkiej wywózce żydowskiej dzielnicy oddziały SS i policji. Getto miało zostać ostatecznie zlikwidowane. "Około godziny czwartej zobaczyliśmy nadciągające niemieckie wojsko od strony Nalewek. Czołgi, samochody pancerne, armatki i kolumny esesmanów na motocyklach. - Jadą jak na wojnę - powiedziałem stojącej obok mnie dziewczynie. Poczułem, jak bardzo jesteśmy słabi, jak nikłe są nasze siły. Mieliśmy tylko rewolwery i granaty" - napisał we wspomnieniach powstaniec z getta Simcha Ratajzer-Rotem "Kazik".

Dzisiejsze kino Femina rozpoczęło działalność w getcie jako teatr rewiowy. Był to wtedy jeden z pięciu - obok Nowego Azazela, Na Pięterku, Nowego Teatru Kameralnego i Eldorado - teatrów w zamkniętej żydowskiej dzielnicy. Wszystkie one znajdowały się w rejonie ulic Leszno, Nowolipie i Nowolipki, nazywanych z tego powodu przez mieszkańców getta "Broadwayem". Budynek Feminy gotowy był już przed wojną z przeznaczeniem na kino lub występy sceniczne, ale ówczesny właściciel nie dostał koncesji. Otwarcie nastąpiło dopiero w czerwcu 1941 r. za zgodą Niemców. Dyrektorem artystycznym i literackim został Jerzy Jurandot. Wystawiał głównie rewie i operetki, np. "Batalion humoru" i "Księżniczka Czardasza". W Feminie grano też poważniejsze sztuki i koncerty. Śpiewała tu Marysia Ajzensztadt, zwana "słowikiem getta". "Orkiestra grała 'Symfonię Patetyczną' Czajkowskiego. W przyciemnionej sali ludzie siedzieli nieruchomo, głęboko wzruszeni. Później osiemnastoletnia dziewczyna śpiewała 'Ave Maria' Schuberta. Miała silny i czysty głos, który zdawał się przenikać poza ściany sali i wznosić się wysoko ponad świat z jego powszechną niedolą. Ludzie płakali w ciemności i ja też płakałam. Śpiewaczka nazywała się Marysia Ajzensztadt. Nie przeżyła wojny" - pisała Janina Bauman ("Zima o poranku").

Piętrowy neoklasycystyczny budynek przedwojennej Gminy Żydowskiej stał w miejscu, gdzie dziś wznosi się wieżowiec PZU u zbiegu ul. Grzybowskiej i al. Jana Pawła II. Podczas okupacji ulokowano utworzoną przez Niemców gettową Radę Żydowską, czyli Judenrat. Na jej czele stał Adam Czerniaków, z wykształcenia inżynier chemik, przedwojenny radny Warszawy i senator RP. Był zasymilowanym Żydem, nie znał języka jidysz. W gabinecie przy Grzybowskiej na honorowym miejscu powiesił portret Józefa Piłsudskiego. W getcie krytykowano go za zbytnią uległość wobec Niemców. Dzień po rozpoczęciu masowej deportacji warszawskich Żydów do Treblinki - 23 lipca 1942 r. - popełnił samobójstwo w swoim biurze. Połknął cyjanek potasu po wizycie Niemców, którym odmówił podpisania dokumentów o zwiększeniu kontyngentu ludzi wywożonych na śmierć.